Καθώς τα συστήματα υγείας μετεξελίσσονται και οι προκλήσεις είναι πολύ μεγάλες, έχουμε εναποθέσει πολλές από τις ελπίδες μας στην ψηφιακή υγεία για να μπορέσουμε να έχουμε ένα ανθεκτικό και βιώσιμο εθνικό σύστημα υγείας, το οποίο να προσφέρει καλύτερη πρόσβαση, εμπειρία και ασφάλεια στους πολίτες.
Στην ιδιαίτερα επίκαιρη στρογγυλή τράπεζα, που διεξήχθη υπό την προεδρία του κ. Γιάννη Κωτσιόπουλου και της κ. Ελπίδας Φωτιάδου, παρουσιάσθηκαν και συζητήθηκαν οι προκλήσεις, τα προαπαιτούμενα και τα έργα που πραγματοποιούνται για τη μετάβαση του τομέα υγείας της χώρας μας σε ψηφιακό περιβάλλον.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα έργα για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της υγείας τρέχουν. Για να να μπορέσουμε ωστόσο να συνθέσουμε σιγά σιγά το παζλ της ψηφιακής υγείας και στη χώρα μας, χρειαζόμαστε εθνική στρατηγική, συμμετοχή και συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων, διαλειτουργικότητα, διασφάλιση της ποιότητας των υπηρεσιών υγείας, εκπαίδευση, παροχή κινήτρων για την υιοθέτηση λύσεων ψηφιακής υγείας και διάθεση χρηματοδότησης για την έρευνα, την ανάπτυξη και την υλοποίηση πρωτοβουλιών ψηφιακής υγείας, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών όσον αφορά στην αξιοποίηση των δεδομένων τους και, φυσικά, αξιοποίηση της διεθνούς εμπειρίας. Κλειδί, ωστόσο, για την επιτυχία του εγχειρήματος της μετάβασης του τομέα υγείας σε ένα ψηφιακό περιβάλλον αποτελεί το ανθρώπινο δυναμικό. Για να πετύχουμε, θα πρέπει να ενωθούμε όλοι μαζί, σε ένα οικοσύστημα αφοσιωμένο στον κοινό στόχο της υλοποίησης των έργων.
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός του Ε.Ο.Π.Υ.Υ. στην υπηρεσία του πολίτη
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός του Ε.Ο.Π.Υ.Υ. είναι ένα έργο ενταγμένο στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας που ξεκίνησε να υλοποιείται τον Αύγουστο του 2023, ανέφερε η Διευθύντρια Πληροφορικής του Ε.Ο.Π.Υ.Υ. κ. Χριστίνα Γεωργακοπούλου. Βασικός στόχος του σημαντικού αυτού έργου είναι η δημιουργία ενός πλήρως σύγχρονου φορέα που θα αξιοποιεί τις προκλήσεις της εποχής με σκοπό να παρέχει σωστές και ποιοτικές υπηρεσίες υγείας στους ασφαλισμένους του, ελέγχοντας τις δαπάνες του και ανταποκρινόμενος στις ανάγκες με τον πλέον πρόσφορο τρόπο, εξήγησε η ομιλήτρια, μέσα από τη χρήση νέων τεχνολογιών και την αναβάθμιση των υφιστάμενων εφαρμογών του Οργανισμού.
Παρουσιάζοντας τα κύρια σημεία του έργου, η κ. Γεωργακοπούλου υπογράμμισε ότι στόχος του ψηφιακού μετασχηματισμού του Ε.Ο.Π.Υ.Υ. είναι η κατάργηση των έγχαρτων δικαιολογητικών και ο μηδενισμός των ενστάσεων, μέσω των real-time ελέγχων όχι μόνο στην κλειστή περίθαλψη αλλά σε όλες τις πράξεις, προκειμένου να μειωθεί το διοικητικό και διαχειριστικό κόστος που επιβαρύνει τον φορέα. Στόχος των real-time ελέγχων είναι οι ιατρικές πράξεις που θα υποβάλλονται στην αποζημίωση να είναι προεγκεκριμένες και να μην απαιτείται πλέον διενέργεια ιατρικού ελέγχου στην υποβολή, γεγονός που θα μειώσει τον διοικητικό φόρτο του Ε.Ο.Π.Υ.Υ. και θα διασφαλίσει στους παρόχους ότι θα αποζημιώνονται για τις πράξεις που διενεργούν και κυρίως στους ασφαλισμένους ότι θα λαμβάνουν την υπηρεσία που πρέπει.
Στο πλαίσιο του ελέγχου των δαπανών και της παραβατικότητας, συνέχισε η ομιλήτρια, ο Ε.Ο.Π.Υ.Υ. θα έχει πλέον τη δυνατότητα να παρακολουθεί τον προϋπολογισμό του σε πραγματικό χρόνο, μέσα από την εγκατάσταση ενός νέου ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος οικονομικής διαχείρισης & εκκαθάρισης, με διαρκή εναρμόνιση φυσικά με το ισχύον νομικό και κανονιστικό πλαίσιο. Επιπλέον, τμήμα του ψηφιακού μετασχηματισμού του Οργανισμού θα είναι και η εγκατάσταση ενός συστήματος επεξεργασίας δεδομένων με τεχνικές analytics, μηχανικής μάθησης και επιχειρηματικής ευφυίας, με στόχο την αξιοποίηση των δεδομένων του Ε.Ο.Π.Υ.Υ. για τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων, καθώς και η πλατφόρμα διεπαφών με τρίτα συστήματα (service bus), ένα σύστημα επικοινωνίας δηλαδή μεταξύ συστημάτων που θα επιτρέπει την ανταλλαγή μηνυμάτων ή δεδομένων, καθιστώντας δυνατή τη διαλειτουργικότητα και τον συντονισμό των συστημάτων ακόμα κι αν χρησιμοποιούν διαφορετικές τεχνολογίες ή υπηρεσίες.
Η υλοποίηση του έργου του ψηφιακού μετασχηματισμού αποτελεί για τον Ε.Ο.Π.Υ.Υ. ένα εργαλείο για τη μετατροπή του σε στρατηγικό πυλώνα του Εθνικού Συστήματος Υγείας, υπογράμμισε η κ. Γεωργακοπούλου. Μέσα από την εφαρμογή των real time ελέγχων, αλλά και των τεχνικών analytics, μηχανικής μάθησης και επιχειρηματικής ευφυίας, ο Οργανισμός επιδιώκει εξορθολογισμό των δαπανών υγείας, κατανομή των εθνικών πόρων ανάλογα με τις ανάγκες υγείας και εντοπισμό μοντέλων παραβατικής συμπεριφοράς. Προτεραιότητα φυσικά παραμένει η διαρκής βελτίωση των υπηρεσιών υγείας, προς όφελος της ασφάλειας, της ποιότητας και της ισότιμης πρόσβασης.
Ασφαλώς οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες από μόνες τους δεν εγγυώνται την ουσιαστική προώθηση της πολιτικής συμμετοχής και της μεταρρυθμιστικής κουλτούρας, ολοκλήρωσε την ομιλία της η Διευθύντρια Πληροφορικής του Ε.Ο.Π.Υ.Υ. Απαιτείται το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο, πολιτική στήριξη και παρέμβαση, καθώς και η κατάλληλη αλληλεπίδραση με όλους τους εμπλεκόμενους μέσα σε ένα πλαίσιο διαφάνειας, απλοποίησης διοικητικών διαδικασιών και προσβασιμότητας, ώστε το εργαλείο συτό να μην οδηγήσει απλά στην ψηφιοποίηση της γραφειοκρατίας, αλλά να αξιοποιηθεί στη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για την ψηφιακή υγεία.
Προκλήσεις και προαπαιτούμενα για την ψηφιακή υγεία στην Ελλάδα
Ελπίδα όλων μας, ξεκίνησε την ομιλία του ο κ. Χαράλαμπος Καρανίκας, είναι ότι η ψηφιακή υγεία θα γίνει κάποια στιγμή πραγματικότητα και το σύστημα θα λειτουργεί κατά τρόπο που θα επιτρέπει τα δεδομένα κάθε ασθενή να ακολουθούν τον ασθενή, ο επαγγελματίας υγείας να έχει πρόσβαση στα δεδομένα που χρειάζεται οποιαδήποτε στιγμή για να μπορεί να κάνει τη δουλειά του και οι φορείς χάραξης πολιτικής να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα που απαιτούνται ώστε να χαράσσουν evidence-based πολιτικές που θα βασίζονται στις πραγματικές ανάγκες του πληθυσμού.
Ο χώρος της υγείας έχει ασφαλώς τις δικές του προκλήσεις και ιδιαιτερότητες, επισήμανε ο καθηγητής, τις οποίες θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε προκειμένου να είμαστε σε θέση να σχεδιάζουμε καλύτερα, να προκηρύσσουμε καλύτερα τα έργα, αλλά και να μπορούμε να συντηρούμε τα έργα που προκηρύσσουμε και να τα διατηρούμε βιώσιμα και παραγωγικά.
Η ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για την ψηφιακή υγεία έχει πολλές συνιστώσες, συνέχισε ο κ. Καρανίκας. Απαιτείται οπωσδήποτε η συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων μερών, των επαγγελματιών υγείας, των ασθενών, των φροντιστών και των ομάδων υποστήριξης ασθενών, των οποίων θα πρέπει να αφουγκραστούμε τις ανησυχίες και τις ανάγκες την ώρα που σχεδιάζεται το σύστημα και όχι εκ των υστέρων, προκειμένου να προκηρύξουμε σωστά τα έργα. Δεν μπορούμε να προμηθευόμαστε πρώτα το σύστημα και να βλέπουμε μετά τι χρειάζεται, τόνισε ο ομιλητής. Πολύ σημαντικό, επίσης, είναι να υπάρχει μία στρατηγική και ένα πλαίσιο διακυβέρνησης της ηλεκτρονικής υγείας, συμπλήρωσε, αλλά και διαλειτουργικότητα μεταξύ των διαφορετικών συστημάτων πληροφοριών υγείας, η οποία απουσιάζει από τη χώρα μας. Άλλα βασικά στοιχεία που απαιτούνται, συνέχισε ο κ. Καρανίκας, είναι διασφάλιση της ποιότητας των υπηρεσιών υγείας, εκπαίδευση και κατάρτιση, παροχή κινήτρων στους οργανισμούς και τους επαγγελματίες υγείας για την υιοθέτηση λύσεων ψηφιακής υγείας και διάθεση χρηματοδότησης για την έρευνα, την ανάπτυξη και την υλοποίηση πρωτοβουλιών ψηφιακής υγείας, επικοινωνία με το κοινό και ευαισθητοποίησή του κυρίως όσον αφορά στην αξιοποίηση των δεδομένων τους και, φυσικά, διεθνής συνεργασία, αξιοποίηση της διεθνούς εμπειρίας και προσαρμογή της στα ελληνικά δεδομένα.
Σήμερα, διαθέτουμε πληθώρα δεδομένων τα οποία μπορούμε να επεξεργαστούμε και να αξιοποιήσουμε, τόνισε ο καθηγητής, επομένως θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις υπάρχουσες προκλήσεις προκειμένου να μπορέσουν να απελευθερωθούν και να λειτουργήσουν προς όφελός μας. Το θετικό είναι πως η αρχή έχει γίνει, πρόσθεσε, καθώς το 2020-2021 το Υπουργείο Υγείας πραγματοποίησε μια διαβούλευση στην οποία συμμετείχε ένα σύνολο εμπλεκόμενων φορέων στον χώρο της υγείας, καταλήγοντας σε μία πρόταση για το Εθνικό Πλαίσιο Διαλειτουργικότητας για την Ηλεκτρονική Υγεία (NeHIF). Θα πρέπει, επίσης, να εκμεταλλευόμαστε τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες τόσο για την πρωτογενή όσο και για τη δευτερογενή χρήση των δεδομένων υγείας, συμπλήρωσε ο ομιλητής, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στις δημόσιες συμβάσεις καινοτομίας.
Ασφαλώς, η τεχνολογία δεν λύνει το πρόβλημα εξ ολοκλήρου, ανέφερε συνοψίζοντας ο κ. Καρανίκας. Θα πρέπει να εργαστούμε για τον ελληνικό χώρο δεδομένων για την υγεία αξιοποιώντας τη διεθνή εμπειρία, θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη και τα δεδομένα υγείας που βρίσκονται στον ιδιωτικό τομέα, καθώς το 60% των δαπανών υγείας στη χώρα μας είναι εκτός του δημόσιου συστήματος υγείας, και τα δεδομένα θα πρέπει να γίνουν περισσότερο διαθέσιμα. Χρειαζόμαστε νομοθετικές παρεμβάσεις για την ηλεκτρονική υγεία, διαλειτουργικότητα, κίνητρα, νέα μοντέλα χρηματοδότησης και βιωσιμότητας του συστήματος, πιστοποίηση των εφαρμογών και τέλος, ένα οδικό χάρτη υλοποίησης των σεναρίων χρήσης για τη διαλειτουργικότητα.
Εκπαίδευση & ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού
Η τεχνολογία ουσιαστικά όπου εφαρμόζεται πάντα αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού, ανέφερε ο κ. Παναγιώτης Μπαμίδης. Τα τελευταία χρόνια, γίνεται μία προσπάθεια, με βάση τεχνολογικά προγράμματα και τεχνολογικές καινοτομίες, να αλλάξει και η ιατρική εκπαίδευση, με στόχο οι μελλοντικοί ιατροί να είναι εμπνευσμένοι ηγέτες στον χώρο και να απολαμβάνουν τον σεβασμό της κοινωνίας.
Η επένδυση που ξεκίνησε το 2009 στην εκπαίδευση των νέων επαγγελματιών υγείας έχει συμβάλει στη διαμόρφωση ενός ευρύτερου και καλύτερου πλαισίου όσον αφορά στην τεχνολογική καινοτομία στην ιατρική εκπαίδευση, εξήγησε ο καθηγητής, φέρνοντας ως παράδειγμα τη χρήση στην Ιατρική Σχολή του Α.Π.Θ. της μεικτής πραγματικότητας στη διδασκαλία μέρους της ύλης ως ενός τρόπου ενίσχυσης των γνώσεων των φοιτητών, καθώς και την εισαγωγή «δωματίων διαφυγής», μέσω των οποίων παρέχεται ιατρική εκπαίδευση με βάση την εμπειρική μάθηση με σενάρια. Επιπλέον, συμπλήρωσε ο κ. Μπαμίδης, υπάρχουν τα προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης που χρηματοδοτούνται από το Erasmus+, όπως το FOR 21, που έχει στόχο να εκπαιδεύσει τον ιατρό του μέλλοντος σε δεξιότητες επικεντρωμένης στον ασθενή επικοινωνίας, και το SimS που έχει στόχο την εκπαίδευση στην επείγουσα φροντίδα με βάση την προσομοίωση και το σενάριο.
Ασφαλώς, το ευρύ κοινό χρειάζεται επίσης εκπαίδευση, ως σημαντικός εμπλεκόμενος φορέας στην ψηφιακή υγεία, αφού οι ασθενείς είναι που προσφέρουν ουσιαστικά πρόσβαση στα δεδομένα τους, επισήμανε ο ομιλητής. Έτσι, εδώ και έναν χρόνο λειτουργεί μία μεγάλη ανοιχτή πλατφόρμα, το OpenLearn4Health, που προσφέρει ακαδημαϊκά διαδικτυακά μαθήματα για το ευρύ κοινό, το οποίο ήδη από την πρώτη εβδομάδα λειτουργίας του έχει τύχει σημαντικής αποδοχής.
Το Α.Π.Θ., σε μία προσπάθεια να συμβάλει στον ψηφιακό μετασχηματισμό στην υγεία, συνέχισε ο κ. Μπαμίδης, σχεδιάζει σε συνεργασία με 3 ακόμη ευρωπαϊκά πανεπιστήμια το ManagiDiTH (Managing Digital Transformation in the Health Sector), ένα κοινό μεταπτυχιακό πρόγραμμα το οποίο θα προσφέρουν από τον Σεπτέμβριο του 2024 έως το τέλος του 2026. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα με σημαντικά πλεονεκτήματα, καθώς θα προσπαθήσει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που υπάρχουν στον ψηφιακό μετασχηματισμό του τομέα της υγείας και να καλλιεργήσει πρακτικές δεξιότητες, με έμφαση στη συνεργασία και τη συμμετοχή και με χρήση εξατομικευμένης και ευέλικτης μάθησης. Στόχος είναι η ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού για τη διαχείριση του ψηφιακού μετασχηματισμού στη χώρα μας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, υπογράμμισε ο ομιλητής, απευθύνοντας ανοιχτή πρόσκληση για συμμετοχή στο πρόγραμμα προς όλους τους φορείς.
Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό πρόγραμμα, σχολίασε ο κ. Κωτσιόπουλος, καθώς η τεχνολογία από μόνη της δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματα και η επιτυχία του εγχειρήματος της μετάβασης του τομέα υγείας σε ένα ψηφιακό περιβάλλον εξαρτάται πρώτα απ’ όλα από το ανθρώπινο δυναμικό.
European Health Data Space & διαλειτουργικότητα
Το ανθρώπινο δυναμικό είναι σαφώς ο σημαντικότερος παράγοντας για την επιτυχή διαχείριση του ψηφιακού μετασχηματισμού, συμφώνησε ο κ. Αλέξανδρος Μπέρλερ, ειδικά σήμερα που οι εξελίξεις δείχνουν ότι το τοπίο για τη ρύθμιση της χρήσης των δεδομένων υγείας σύντομα θα αλλάξει. Ο Ευρωπαϊκός Χώρος Δεδομένων Υγείας είναι καθ’ οδόν, εξήγησε ο ομιλητής, καθώς το τελικό κείμενο αναμένεται να υποβληθεί στο ευρωκοινοβούλιο προς ψήφιση τον Μάρτιο 2024, που σημαίνει ότι τα κράτη μέλη θα έχουν στη συνέχεια περίπου 18 μήνες για να το εφαρμόσουν στο δικό τους εθνικό πλαίσιο.
Ο Ευρωπαϊκός Χώρος Δεδομένων Υγείας, ένα οικοσύστημα υγείας με σαφείς κανόνες, κοινά πρότυπα, πρακτικές και υποδομές, καθώς και πλαίσιο διακυβέρνησης, προσπαθεί να ρυθμίσει διάφορα ζητήματα, τόσο όσον αφορά στην πρωτογενή όσο και στη δευτερογενή χρήση των δεδομένων υγείας. Στην πρώτη περίπτωση, βασική επιδίωξη είναι να αποκτήσουμε δομημένα δεδομένα με την υιοθέτηση ενός κοινού μορφότυπου ηλεκτρονικού φακέλου υγείας, μια προσπάθεια στην οποία η Η.ΔΙ.Κ.Α. συμμετέχει πολύ ενεργά. Ο ευρωπαϊκός μορφότυπος είναι ουσιαστικά ένα σετ εγγράφων που κωδικοποιούνται με έναν ενιαίο τρόπο με βάση διεθνή πρότυπα και διεθνείς κωδικοποιήσεις, εξήγησε ο κ. Μπέρλερ. Επίσης αναγκαία, συμπλήρωσε, πέρα από τη δημιουργία κανόνων για τη χρήση των δεδομένων -δομημένων και μη- των ασθενών, είναι η διαμόρφωση ενός πλαισίου πιστοποίησης των εφαρμογών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο ώστε να δημιουργηθεί η ευρωπαϊκή αγορά συστημάτων ψηφιακής υγείας, αλλά και η δημιουργία μίας Εθνικής Αρχής Ψηφιακής Υγείας για τη δευτερογενή κυρίως χρήση των δεδομένων.
Αναφερόμενος στο κοινό πανευρωπαϊκό έργο στο οποίο συμμετέχει το Υπουργείο Υγείας σε συνεργασία με την Η.ΔΙ.Κ.Α. και την 3η Υγειονομική Περιφέρεια και το οποίο θα προτείνει τις κοινές προδιαγραφές που θα πρέπει να ενσωματωθούν στο ρυθμιστικό πλαίσιο κάθε χώρας προκειμένου να ενταχθούν προς υλοποίηση στα διάφορα εθνικά συστήματα, ο ομιλητής παρατήρησε ότι η Η.ΔΙ.Κ.Α. έχει πολύ κεντρικό ρόλο, καθώς αρμοδιότητά της είναι να προτείνει τους κανόνες για την πιστοποίηση και την τυποποίηση των εφαρμογών ηλεκτρονικού φακέλου.
Η λογική είναι να δημιουργηθεί μία Ευρωπαϊκή Ένωση στον χώρο της υγείας, ανέφερε ο κ. Μπέρλερ, με το όραμα μέχρι το 2030 όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες να διαθέτουν ηλεκτρονικό φάκελο υγείας. Απαραίτητη ασφαλώς προϋπόθεση για να μπορέσουμε να έχουμε μια ολοκληρωμένη πολιτική για την ψηφιακή υγεία είναι ασφαλώς η διαμόρφωση ψηφιακής στρατηγικής, ενός θεσμικού πλαισίου διακυβέρνησης, επισήμανε ο κ. Μπέρλερ. Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης, υπογράμμισε, αφενός ότι για την επιτυχή υλοποίηση των έργων χρειάζονται άνθρωποι, η εκπαίδευση των οποίων θα πρέπει να σχεδιασθεί εξαρχής, αφετέρου ότι τα έργα δεν είναι ανεξάρτητα, πρέπει να έχουν κοινούς κανόνες και κατευθύνσεις. Επομένως, απαιτείται άμεση αξιοποίηση του Πλαισίου Διαλειτουργικότητας, αξιοποίηση των διεθνών προτύπων, συμμόρφωση στον Ευρωπαϊκό Χώρο Δεδομένων Υγείας, κοινή αρχιτεκτονική διαλειτουργικότητας και προφανώς κοινές κωδικοποιήσεις ώστε να μπορούν να διαμοιράζονται τα δεδομένα.
Η μεθοδολογία του Πλαισίου Διαλειτουργικότητας, συνέχισε ο ομιλητής, βασίζεται σε σενάρια χρήσης, βάζοντάς μας στη λογική να σχεδιάζουμε με βάση τις ανάγκες που έχουμε και να προσπαθούμε να λύνουμε πραγματικά προβλήματα, αντί να κάνουμε οριζόντιες δράσεις. Ως κεντρικό του πυρήνα έχει προφανώς τις προδιαγραφές διαλειτουργικότητας, οι οποίες πρέπει να είναι κοινές σε όλα τα έργα και να δοκιμαστούν σε διάφορα επίπεδα, ώστε να μπορέσουμε να συνθέσουμε σιγά σιγά το παζλ που αποτελεί η υλοποίηση της ψηφιακής υγείας στη χώρα μας.
Ασφαλώς έχουμε πολλά να κάνουμε, ανέφερε ολοκληρώνοντας την ομιλία του ο κ. Μπέρλερ, το πρώτο βήμα ωστόσο είναι να δημιουργήσουμε ένα οικοσύστημα όπου θα ενωθούμε όλοι μαζί στον κοινό στόχο και θα φτιάξουμε ομάδες εργασίας για τη σταδιακή επιτυχή υλοποίηση των έργων.
